تحلیل محتوای کتب جامعه‌شناسی متوسطه دوم بر اساس الگوی خلاقیت گیلفورد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی آموزش علوم اجتماعی دانشگاه فرهنگیان البرز، ایران

2 دکترای جامعه شناسی فرهنگی

چکیده

مقدمه: هدف پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کمی متن، تمرین و خودآزمایی‌های کتب جامعه‌شناسی متوسطه دوم بر اساس عوامل خلاقیت گیلفورد (حافظه شناختی، تفکر همگرا، تفکر واگرا و تفکر ارزشیاب) می‌باشد. روش: روش پژوهش حاضر تحلیل محتوا می‌باشد و جامعه آماری آن کتب جامعه‌شناسی(1)، جامعه‌شناسی(2) و جامعه‌شناسی(3) چاپ سال1400 می‌باشد. ابزار گردآوری داده‌های این تحقیق شامل فرم تحلیل محتوای محقق ساخته می‌باشد که بر مبنای شاخص خلاقیت گیلفورد تهیه شده‌است. یافته-ها: بررسی زمینه‌ی میزان تطبیق محتوا در متن با عوامل خلاقیت گیلفورد نشان داد که سطح حافظه شناختی با تبیین 83.8 درصد از محتوای کتب مورد بررسی بیشترین اهمیت را داراست و بعد از آن تفکر همگرا با 8.33 و تفکر واگرا با 4.51 و تفکر ارزشیاب با 0.13 درصد کمترین میزان را به خود اختصاص دادند. در زمینه تطبیق تمرین‌ها و خودآزمایی‌ها، حافظه شناختی با 56.98 بیشترین میزان و پس از آن تفکر واگرا با 24.30 درصد و سپس تفکر همگرا با 52/7 درصد و در آخر تفکر ارزشیاب با 0.86 درصد کمترین عبارات را به خود اختصاص دادند؛ نتیجه‌گیری: بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که هم در متن و هم تمرین و خودآزمایی‌های کتب جامعه‌شناسی به حافظه شناختی توجه بیشتر و به سطوح خلاقیت توجه کمتری شده‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Content of Sociology Textbooks for Second Grade of High School Based on Guilford's Model of Creativity

نویسندگان [English]

  • omid mayeli 1
  • zeinab kouchakian 2
1 BA student of social science education ,Farhangian University,Alborz,Iran
2 Ph.D in Cultural Sociology
چکیده [English]

Objective:The present study aims at analyzing the content of the text, exercises, and self-tests of the sociology textbooks of second grade of high school based on Guilford's creativity factors, including cognitive memory, convergent thinking, divergent thinking, and evaluation thinking. Method: The method of the present research is content analysis,The study population comprised Sociology Textbook(I), Sociology Textbook(II), and Sociology Textbook(III) published in 2020. Regarding the data collection, the study employed a researcher-made content analysis form based on Guilford's creativity index. Findings: Investigating the degree of the text's content matching with Guilford's creativity factors showed that the level of cognitive memory is the most important factor, explaining 83.8 percent of the content of the textbooks, followed by convergent thinking with 8.33 percent, divergent thinking with 4.51 percent, and evaluation thinking with 0.13 percent. Regarding the conformity of the exercises and self-tests with the model, cognitive memory enjoyed the highest conformity with 56.98%, followed by divergent thinking with 24.30%, convergent thinking with 52.7%, and finally evaluation thinking with 0.86%. Conclusion: Thus, it can be concluded that in all the three areas, namely text, exercises, and self-tests of sociology textbooks, cognitive memory has received more attention and creativity levels has received less attention.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Content Analysis
  • Sociology textbooks
  • Creativity
  • Guilford
احمدی، پروین؛ صمدی، پروین و مینایی، مهناز (1397). تاثیر یادگیری مشارکتی بر پرورش خلاقیت دانش­آموزان در درس جغرافیا، فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، شماره1: 1-22.
ادیب­نیا، اسد؛ مهاجر، یحیی و شیخ­پور، سکینه (1392). مقایسه روش تدریس حل مسئله با روش تدریس کاوشگری بر مهارت های حل مسئله اجتماعی دانش­آموزان دختر در درس علوم اجتماعی پایه پنجم ابتدایی، پژوهش در برنامه ریزی درسی، شماره 9: 67-88.
اسدپور، کبری (1387). تحلیل محتوای کتاب های جامعه شناسی دوره راهنمایی بر اساس مولفه های دموکراسی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شیراز.
افشار­کهن، زهرا و عصاره، علیرضا (1390). بررسی تاثیر آموزش خلاقیت به معلمان بر خلاقیت دانش­آموزان، فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، سال اول، شماره2: 29-55.
برون، سارا؛ حیدریی، علیرضا؛ بختیارپور، سعید و برون، سیما (1392). تاثیر آموزش حل خلاق بر مولفه­های خلاقیت دانش­آموزان، فصلنامه  ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، شماره 4: 55-70.
جمالی­زاده­تازه­کند، محمد؛ طالب­زاده­نوبریان، محسن و ابوالقاسمی، محمود (1392). تحلیل جایگاه مولفه­های تربیت شهروندی در محتوای برنامه درسی علوم اجتماعی دوره متوسطه، فصلنامه پژوهش در برنامه درسی، دوره دوم، شماره10: 37-19.
چراغ­چشم، عباس (1386). بررسی تاثیر شیوه­های مبتنی بر تکنیک­های خلاقیت در آموزش و یادگیری دانش­آموزان، دوفصلنامه تربیت اسلامی، شماره5: 7-26.
حمیدی، فریده؛ شهمیر، سامیه؛ محمدی، ندا و دهنوی، الهام (1391). مقایسه رویکرد خلاقیت بین دانش­آموزان مدارس عادی و هنرستان­ها بر اساس آزمون خلاقیت تورنس. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، دوره دوم، شماره 3: 205-218.
حسن­مرادی، نرگس (1395)، تحلیل محتوای کتاب درسی، انتشارات: آییژ.
درخواه، فریده؛ مزیدی، محمد و مفیدی، فرخنده (1391). بررسی مؤلفه‌های دموکراسی در کتاب‌های تعلیمات اجتماعی ابتدایی، مجله پژوهش های برنامه درسی، شماره1: 121-152.
ذهبیون، شهلا؛ یوسفی، علیرضا و یارمحمدیان، محمدحسین (1395). تحلیل محتوای کتاب­های درسی جامعه­شناسی متوسطه دوره دوم به لحاظ توجه به مفاهیم تربیت شهروندی، فصلنامه پژوهش در برنامه­ریزی درسی، سال سیزدهم، دوره دوم، شماره23: 136-147.
رضایی، مریم؛ بلمانه، پرستو و احمدی، غلامعلی (1397). تحلیل محتوای کتاب­های علوم اجتماعی دوره ابتدایی بر اساس رویکرد زمینه محور، پژوهش در برنامه­ریزی درسی، سال پانزدهم، دوره دوم، شماره 31: 123-135.
زارع، بیژن (1397). بررسی نقادانه کتاب جامعه­شناسی و آموزش و پرورش، پژوهشنامة انتقادی متون و برنامه­های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ماهنامه علمی پژوهشی، سال هجدهم، شماره 12: 133-156.
سلیمی، لیلا و عصاره، علیرضا(1391). تحلیل محتوای کتاب درسی علوم تجربی سال دوم راهنمایی بر اساس عوامل خلاقیت گیلفورد، فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، دوره2، شماره4 :73-102
سیف، علی اکبر (1387). روانشناسی پرورشی، تهران: انتشارات آگاه.
شاهعلی­زاده، محمد؛ دهقانی، سجاد و دهقان­زاده، حجت (1392). پرورش خلاقیت و افزایش میزان یادگیری با بهره­گیری از الگوی پرورش خلاقیت ویلیامز در درس علوم اجتماعی، فصلنامه علمی پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، دوره چهارم، شماره 2: 111-133.
شکوهی­امیرآبادی، لیلا؛ دلاور، علی؛ عباسی سروک، لطف اله و کوشکی، شیرین (1397).  تحلیل محتوای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بر اساس خلاقیت و شادکامی، فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، دوره هشتم، شماره 3: 165-192.
ظهیری­نیا، مصطفی؛ بهروزیان، بهروز و عبدی­الوار، علی­رضا (1393). تحلیل محتوای مولفه­های مهارت اجتماعی در کتاب­های جامعه شناس دوره دوم متوسطه، پژوهش­های آموزش و یادگیری، دانشگاه شاهد، سال بیست و دوم، دوره جدید، شماره 6: 183-194.
عباسی، عفت (1380). بررسی مهارت های موثر بر پرورش تفکر انتقادی در برنامه درسی جامعه شناسی در دوره متوسطه در سال 80-1379، پایان نامه دکتری، دانشگاه تربیت معلم تهران.
علی­پور، وحیده؛ سیف­نراقی، مریم؛ نادری، عزت­الله و شریعتمداری، علی (1392). تاملی بر موانع تفکر انتقادی در برنامه درسی آموزش متوسطه، فصلنامه پژوهش در برنامه­ریزی درسی، سال دهم، دوره دوم، شماره9: 1-15.
عینی، اکرم؛ یزدانی، حمید و صادقی، علیرضا (1397). تحلیل محتوای کتاب­های درسی مطالعات اجتماعی دوره دوم ابتدایی بر اساس مولفه­های آموزش چند فرهنگی، پژوهش در برنامه­ریزی درسی، سال پانزدهم، دوره دوم، شماره 31: 136-151.
فتحی­آذر، اسکندر (1380). روش­های نقد و بررسی کتاب­های درسی علوم، فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت، شماره1: 15-16.
فرج­اللهی، مهران؛ موسوی، سیدعلی محمد و تاجی، پروانه (1389). شناسایی عوامل موثر در پرورش خلاقیت دانش­آموزان مقطع راهنمایی از دیدگاه دبیران، مدیران و کارشناسان آموزش اداره منطقه شش آموزش و پرورش استان تهران، تفکر و کودک، دوره 1، شماره2: 83-100.
کریمی نیا، رامین (1382). بررسی نگرش مدیران دبیرستان­های دولتی و غیرانتفاعی شهر تهران درباره­ی راه­های پرورش خلاقیت دانش­آموزان، پایان­نامه­ی کارشناسی­ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
گلکاری، سمیه؛ آیتی، محسن و راستگومقدم، میترا (1392). تاثیر برنامه درسی مبتنی بر وبلاگ بر خلاقیت دانش­آموزان متوسطه، نشریه علمی پژوهشی فناوری آموزش، جلد 7، شماره 4: 325-333.
گنجی، حمزه؛ شریفی، حسن و میرهاشمی، مالک (1384). اثر روش بارش مغزی در افزایش خلاقیت دانش­آموزان، نشریه تعلیم و تربیت، دوره 21: 89-112.
مشهدی­جعفرلو، زهرا و حسین­زاده، امیدعلی (1395). شناسایی و تایید مولفه­های حرفه­ای تدریس در علوم اجتماعی در آموزش و پرورش مقطع متوسطه، مطالعات جامعه­شناسی، سال هشتم، شماره سی و دوم: 97-106.
موسی­پورعسکری، بتول(1396). میزان توجه به عوامل خلاقیت گیلفورد در کتاب ریاضی(1) پایه دهم(رشته ریاضی و تجربی)، پویش در آموزش علوم پایه، دوره3، شماره9: 25-32.
میهمی، حسین؛ داسمه، پوریا و باستان، محمدرامین (1397). تاثیر آموزش خلاقیت بر عوامل شناختی مرتبط با خلاقیت، گزارشی از طرح مدارس فصلی خلاقیت و ایده­پردازی در فارس، مطالعات آموزش و یادگیری (علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز)، دوره1: 206-229.
نصراصفهانی، احمد رضـا؛ فـاتحی­زاده، مـریم و فتحـی، فاطمه (1383). جایگاه مهارت­های اجتماعی مورد نیـاز دانــش­آمــوزان در کتــاب­هــای درســی عمــومی دوره متوسطه، دانشور رفتار، ، شماره 9 : 49 – 64.
Connerly. D. (2006). teaching critical thinking skills to fourth grade students identified as gifted and talented, graceland university cedar rapids, lowa .
Magdalena, G.G, & Krzysztof, J.S .(2013). Teaching for Creativity: How to Shape Creative Attitudes in Teachers and in Students. In M. B Gregerson, H. T Snyder, & J. C Kaufman (Eds), Teaching Creatively and teaching Creativity. Springer Press, PP 15-36.
Stark, J. S. et al. (1997). Program and Level Curriculum Development Research in Higher Education, Journal of Research in higher Education, vol. 38.
  • تاریخ دریافت: 09 خرداد 1402
  • تاریخ بازنگری: 05 آبان 1402
  • تاریخ پذیرش: 02 آذر 1402
  • تاریخ اولین انتشار: 02 آذر 1402
  • تاریخ انتشار: 01 آذر 1401